علامت عفونت زنانه

گفت‌وگو با دکتر شهرزادزاده‌ مدرس درباره خارش ناحیه تناسلی

اگرچه بعضی خارش‌ها و ترشحاتی که در زنان ایجاد می‌شود، طبیعی و گذراست اما اگر این خارش طولانی شود، بهتر است بیشتر مورد توجه قرار گیرد. خارش دستگاه تناسلی یکی از مشکلات شایع زنان است که باعث مراجعه آنها به متخصص زنان می‌شود.
گاهی این خارش به دلیل حساسیت و گاهی بیمارگونه است. برای آشنایی با عوامل ایجاد‌کننده خارش و روش‌‌های درمانی آن، پای صحبت‌های دکتر شهرزادزاده مدرس، متخصص بیماری‌های زنان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نشسته‌ایم.

خانم دکتر! خارش ناحیه تناسلی شکایت برخی خانم‌هاست. دلیل این امر چیست؟

اصولا خارش ناحیه تناسلی با تحریک پوستی و التهاب در ناحیه خارجی دستگاه تناسلی ایجاد می‌شود. خارش می‌تواند علامت اولیه بسیاری دیگر از مشکلات و عفونت‌های تناسلی از بیماری‌های مقاربتی گرفته تا حساسیت پوستی باشد. شرایط خاص ناحیه تناسلی در زنان، محیط مرطوب، قرار گرفتن دستگاه تناسلی، ادراری و گوارشی کنار هم و تماس دایم با لباس زیر، این ناحیه را مستعد خارش و سوزش می‌کند.
از علل ایجاد و تشدید خارش در ناحیه تناسلی برایمان بگوید.
هنگام مواجهه با خارش ناحیه تناسلی، باید احتمال وولوواژینیت (التهاب دستگاه تناسلی خارجی زنان) را در نظر گرفت که شایع‌ترین علت آن عفونت‌های مهبل (واژن) است. عفونت‌های واژن معمولا به 3 علت اتفاق می‌افتد: واژینوز باکتریال که شایع‌ترین عفونت مهبل است، عفونت قارچی یا تریکومونیازیس.
1) واژینوز باکتریال زمانی رخ می‌دهد که تعادل میکروارگانیسم‌هایی که در مهبل زندگی می‌کنند، به هم بخورد. دوش مهبل نیز خطر آن را افزایش می‌دهد. اگر این مشکل درمان نشود، باعث ابتلا به بیماری التهابی لگن و در پی آن عوارضی مانند نازایی‌، بارداری خارج رحمی یا زایمان زودرس می‌شود.
2) دلیل دیگر خارش، عفونت قارچی مهبل است که آن هم به دنبال تغییر در محیط مهبل روی می‌دهد. در یک عفونت قارچی، معمولا ‌رشد بیش از حد کاندیدا باعث خارش و سوزش و گاهی ترشح سفید غلیظ و پنیری شکل می‌شود. این عفونت معمولا به دنبال مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها (به دلیل از بین بردن باکتری‌های طبیعی محیط مهبل) و قرص‌های ضدبارداری روی می‌دهد.
3) عفونت دیگری که می‌تواند باعث خارش شود، نوعی بیماری مقاربتی به نام تریکومونیازیس است که خارش و سوزش و ترشح زرد مایل به سبز نشانه‌ آن است.
برخی از این عفونت‌ها مشکل خاصی با برقراری روابط زناشویی ایجاد نمی‌کنند اما گاهی واژینیت در زمینه بیماری خاصی ایجاد می‌شوند، مثلا دیابت کنترل نشده یا هنگام بارداری. در دوران بارداری، به علت اینکه pH محیط واژن تغییر می‌کند، مادر مستعد ابتلا به برخی عفونت‌ها خواهد شد. در افرادی که به مدت طولانی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، چون این داروها فلور نرمال محیط واژن را از بین می‌برند، عفونت و خارش ایجاد می‌شود.

گفتید خارش دلایل تحریکی و حساسیتی هم دارد، در این مورد توضیح می‌دهید؟

اینها دلایل عفونی بود اما برخی مشکلات پوستی هم باعث خارش ناحیه فرج می‌شوند؛ درماتیت تحریکی و درماتیت‌ تماسی از آن جمله است. رعایت نکردن نکات بهداشتی، پوشیدن لباس تنگ، استفاده از کرم‌های مختلف و برخی اسپری‌های خوشبوکننده و نوار بهداشتی نامناسب ممکن است از علت‌های به‌وجود آورنده خارش باشد. استفاده از کرم‌های ضدخارش و ضدقارچ که معمولا بیماران بدون نسخه از داروخانه تهیه می‌کنند، یکی از عوامل اصلی بروز خارش است. درماتیت زمانی رخ می‌دهد که پوست با یک ماده شیمیایی مثلا صابون‌های تند و پاک‌کننده‌های قوی تحریک شود. درماتیت تماسی هم واکنش آلرژیک سیستم ایمنی به یک ماده مثل عطر است. افرادی که پوست آنها در ناحیه فرج حساس است، نباید از مواد معطر و پاک‌کننده‌های نامناسب استفاده کنند. اگر این عفونت‌ها در سنین خیلی پایین یا در یائسگی ایجاد شوند باید به دنبال علت زمینه‌ای گشت.

پوشیدن لباس تنگ چگونه باعث عفونت و خارش می‌شود؟

پوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان به ویژه از جنس پلاستیک، رطوبت را افزایش می‌دهد و ناحیه را برای رشد قارچ مستعد می‌کند. شست‌وشو بعد از هر بار ادرار و مدفوع با آب و سپس خشک کردن به آرامی با دستمال کاغذی برای حفظ بهداشت ناحیه تناسلی کافی است.

برای رفع این خارش چه توصیه‌هایی دارید؟

معمولا تحریکات ناحیه پرینه (میان دو راه) باعث بروز قرمزی و التهاب می‌شود. خارش این ناحیه بسیار ناراحت‌کننده است و خاراندن التهاب و قرمزی را افزایش می‌دهد، بنابراین پس از مشخص شدن علت خارش، لازم است درمان فورا انجام شود. عفونت قارچی با داروهای ضدقارچ درمان می‌شود که به صورت کرم، شیاف یا قرص در دسترس هستند. اگر این خارش به دلیل واژینیت باشد تا وقتی عامل ابتلا درمان نشود، خارش برطرف نخواهد شد، بنابراین توصیه می‌شود حتما برای درمان خارش ناحیه تناسلی به پزشک مراجعه کنید. استفاده از برخی کرم‌های موضعی که توسط پزشک تجویز می‌‌شود، می‌تواند این خارش را بهبود دهد اما در عفونت‌های مقاوم به کرم‌های موضعی، معمولا لازم است داروهای ضدقارچ هم به صورت خوراکی مصرف شوند. اگر عفونت دوباره عود کرد، گاهی حتی همسر بیمار هم باید درمان شود. اگر خارش به دلیل حساسیت و تحریک ناحیه وولو باشد، توجه به نوع لباس، مخصوصا لباس زیر ضروری است. پوشیدن لباس تنگ به مدت طولانی، محلی مناسب را برای رشد قارچ‌ها فراهم و خارش ایجاد می‌کند بنابراین ساده‌ترین راه درمان، تعویض لباس و استفاده نکردن از شلوارهای تنگ به مدت طولانی است.

اما اگر این خارش به دلایل بیماری‌های زمینه‌ای و عمومی باشد، چطور؟

در این موارد لازم است حتما بیماری تحت کنترل و درمان قرار گیرد. اگر دچار خارش مزمن و طولانی در ناحیه تناسلی هستید، این نکات را مدنظر داشته باشید:
• به جای نوار بهداشتی از تامپون استفاده کنید البته این کار را حتما با مشورت پزشک انجام دهید زیرا تامپون نیز عوارض خاص خود را دارد.
• از کاندوم استفاده نکنید. ژل‌هایی که به عنوان ژل‌های روان‌کننده به فروش می‌رسند از عوامل مهم ایجاد حساسیت و خارش در ناحیه تناسلی هستند. استفاده از این ژل‌ها حتی برای کسانی که مشکل خارش هم ندارند، توصیه نمی‌شود.
• بهتر است زنان به جای استفاده از دوش مهبل (شست‌وشوی مهبل با مواد خاص) و اسپری از صابون‌های ملایمی که ماده پاک‌کننده قوی ندارند،‌ استفاده ‌کنند.
• کمپرس آب سرد، خارش را کم می‌کند، 10 تا 15 دقیقه کمپرس آب سرد حداکثر 2 بار در روز بسیار مفید است. بعد از این کار ناحیه را به آرامی با حوله یا پارچه نخی تمیز خشک کنید.
• برای تسکین پوست حساس، می‌توانید از لیف گرم و مرطوب استفاده کنید یا در وان آب گرم بنشینید.
منبع: هفته نامه سلامت